Urząd Miejski we Frampolu

80. rocznica akcji „Reinhardt”

30 listopada 2022 r. w Samorządowym Zespole Szkolnym we Frampolu odbyły się uroczystości upamiętniające żydowską społeczność naszego regionu, wymordowaną przez Niemców 80 lat temu podczas akcji „Reinhardt”.

W poruszającej akademii młodzież przedstawiła wspomnienia Genowefy Wach, Aliny Skibińskiej, Jerzego Czerwińskiego – świadków  tamtych strasznych wydarzeń.

Latem 1942 r. społeczność żydowska Frampola wiedziała o funkcjonowaniu obozów zagłady. Po tym, jak w sierpniu miejscowy Judenrat otrzymał rozkaz sporządzenia listów Żydów, oficjalnie – skierowanych do deportacji na Ukrainę, większość mieszkańców uciekła do okolicznych lasów i sąsiednich miejscowości, m.in. do Goraja. W dniu planowanej wywózki pozostało we Frampolu jedynie sześć osób, w tym dwóch członków Judenratu. Zostali schwytani przez Niemców.

W październiku lub wcześniej, 29 września, Niemcy podpalili żydowskie domy w Goraju, a mieszkańców wysłali do Frampola.

Akcja likwidacyjna w getcie rozpoczęła się prawdopodobnie 2 listopada o 6 rano. W nocy poprzedzającej akcję część mieszkańców schroniła się w lasach. Policjanci niemieccy otoczyli miasto, Żydzi w panice rozbiegli się po Frampolu w poszukiwaniu kryjówek. Przez cztery godziny żandarmi i policjanci przeczesywali miasto. Na ulicach leżały ciała zastrzelonych.

Żydów znalezionych na rynku ustawiono w kolumny i wysłano do Zwierzyńca. Chorzy, starzy i dzieci jechali furmankami. W Zwierzyńcu dokonano selekcji: część ludzi wysłano na Majdanek, większość do obozu zagłady w Bełżcu.

Po likwidacji getta osoby odnalezione w kryjówkach przetrzymywano w piwnicy budynku szkoły. Po zebraniu większej grupy, skazańców wyprowadzano na teren cmentarza żydowskiego i tam zabijano. Ponieważ Niemcy bali się wchodzić do lasu, do szukania uciekinierów wysyłano miejscowych strażaków.

Spośród Żydów z powiatu biłgorajskiego, którzy przeżyli okupację mieszkańcy Goraja i Frampola stanowili najliczniejszą grupę. W kryjówce znajdującej się w piwnicy pod stodołą Stanisława Sobczaka przy ul. Targowej (niemalże w centrum Frampola) wyzwolenia doczekało się 12 osób¹⁾

Do maja 1944r. w wyniku akcji „Reinhardt” śmierć poniosło ok 2000 mieszkańców Frampola narodowości żydowskiej.

Ostatnim punktem uroczystości było udanie się przedstawicieli władz samorządowych, dyrekcji szkoły, nauczycieli oraz reprezentacji uczniów na Cmentarz Żydowski we Frampolu w celu zapalenia zniczy i oddania hołdu ofiarom zbrodni dokonanej przez okupanta niemieckiego.

¹⁾ źródło: Ośrodek „Brama Grodzka ‐ Teatr NN” – www.teatrnn.pl

• Zarządzenie Burmistrza Frampola
• Dodatek elektryczny dla gospodarstw domowych z tytułu wykorzystywania energii elektrycznej do zasilania głównego źródła ogrzewania